ارزیابی کیفیت آب رودخانه بشار، شهرستان یاسوج

رودخانه بشار به طول 190 کیلومتر، یکی از رودخانه‎های دائمی و پرآب استان کهگیلویه و بویراحمد است که از شهرستان یاسوج عبور می کند. هدف از این مطالعه، ارزیابی کیفیت آب و بررسی ویژگی های هیدروشیمیایی این رودخانه در محدوده‎ی شهر یاسوج تا محل اتصال شاخه‎ کبگیان می باشد. بعد از جمع‎آوری اطلاعات مقدماتی از محدوده‎ی مورد مطالعه، از 16 ایستگاه در مسیر شاخه‎ی اصلی بشار و شاخه‎های فرعی مهریان، کریک و کبگیان نمونه برداری شده و پارامترهای فیزیکوشیمیایی (ph، ec، tds)، غلظت آنیون ها و کاتیون های اصلی و غلظت فلزات سنگین با استفاده از روش های استاندارد اندازه‎گیری شد. کیفیت آب رودخانه با استفاده از محاسبه ضرایب لانژلیه و شاخص آلودگی و ترسیم نمودارهای پایپر، ویلکاکس و شولر ارزیابی شد و مقادیر بدست آمده با استاندارد سازمان بهداشت جهانی مقایسه گردید. ph همه ی نمونه‎های مورد مطالعه به دلیل رخنمون گسترده‎ سازندهای آسماری و پابده در منطقه قلیایی (میانگین 8/12) می باشد. مقدار ec (میانگین 318) و tds (میانگین 238/72) نمونه‎های آب متغیر می باشد و تحت تأثیر انحلال کانیهای تبخیری سازند گچساران و تخلیه‎ی فاضلاب‏های مختلف قرار دارد. برای تعیین منشأ احتمالی یون های اصلی و فرآیندهای حاکم بر ویژگی های هیدروشیمیایی نمونه‎ها، از نسبت‎های یونی، شاخص اشباع و نمودارهای پراکندگی استفاده شد. نتایج بدست آمده نشان می دهد که غلظت سدیم، کلر و پتاسیم توسط فرآیند تبادل یونی طبیعی و معکوس و انحلال کانیهای تبخیری موجود در سازند گچساران کنترل می شود. غلظت منیزیم و کلسیم توسط فرآیند تبادل یونی معکوس و انحلال کربنات‎ها کنترل می‎شود. غلظت سولفات نیز متأثر از انحلال کانیهای تبخیری و تخلیه فاضلاب ها به رودخانه است. غلظت بی‎کربنات در نمونه‎های مورد مطالعه توسط کانیهای کربناتی کنترل می‎شود. تیپ اغلب نمونه‎ها از نوع بی‎کربناته کلسیک می‎باشد. بر اساس نمودار شولر و ویلکاکس همه‎ی نمونه‎های آب در رده‎ی خوب و مناسب برای مصارف آشامیدنی و کشاورزی قرار می‎گیرند. محاسبه‎ ضریب لانژلیه کیفیت آب را در رده ی رسوب‎گذار برای مصارف صنعتی قرار می دهد که ناشی از سختی بالای آب است. محاسبه‎ سختی کل نشان می‎دهد که همه‎ی نمونه‎ها در رده‎ی سخت (سختی کل بالای 150 در همه ی نمونه ها) قرار دارند. غلظت فلزات سنگین مس و روی در همه‎ی نمونه‎ها بالاتر از میانگین غلظت جهانی این عناصر در آب‎های سطحی است و توسط ورود رواناب‎های شهری و کشاورزی به رودخانه کنترل می‎شود. محاسبه‎ شاخص آلودگی برای فلزات روی و مس، بیانگر درجه ی پایین آلودگی آب رودخانه بشار (cd<1) نسبت به این فلزات است.